Ontdek de molen

De bovenste verdieping van de molen is de kap (of kapzolder) en het is tevens het dak van de molen. Om altijd gunstig op de wind te staan, kan de kap 360 graden om zijn as draaien. Dit gebeurt dankzij een groot rond lager met pokhouten rollen. In de kap draait de wiekenas met daarop het bovenwiel (een houten wiel van 3 meter doorsnede). Rondom het bovenwiel bevinden zich de vangstukken, de remblokken van de molen. Vanwege het gevaar van de vele bewegende delen is de kapzolder niet voor het publiek toegankelijk.

De naam van deze zolder verwijst naar het luiwerk, een hijsinrichting waarmee met behulp van de windkracht de graanzakken tot bovenin de molen worden gehesen. Dit transport gaat binnendoor, via een stelsel van luiken die zich allemaal in één lijn bevinden. Ook het afvoeren van de meelzakken, vanaf de maalzolder, gebeurt door deze luiken. Nadat het graan is opgehesen, wordt het vanaf deze zolder in de voorraadsilo's gestort.

Op de Steenzolder vindt het malen plaats door middel van koppels maalstenen. De bovenste steen, aangedreven door de wiekenas, draait rond, terwijl de onderste steen vast ligt. In het midden van bovenste steen zit een gat waar het graan vanuit een erboven hangende voorraadsilo in wordt gestort. Het scherpsel (groeven) in de maalstenen zorgt ervoor dat het graan tot meel vermalen en dat de meel er aan de zijkanten van de maalstenen uit komt. Om de werking van de groeven te behouden, moeten ze regelmatig worden ‘gebild’ met een speciale ‘bilhamer’. Tegenwoordig is er nog maar één koppel maalstenen werkzaam, waar er vroeger vier koppels waren voor verschillende soorten meel.

Dit is de werkplek van de molenaar. Vanaf de maalzolder kan hij door één van de drie deuren de stelling op stappen. Vanaf de stelling kan hij het weer in de gaten houden en zo nodig kruien (het draaien van de kap en wieken in de richting van de wind) of het zeil op de wieken meerderen of minderen. Ook worden op de maalzolder de zakken gevuld en gewogen en kan de molenaar de kwaliteit van het meel, dat via goten van de Steenzolder omlaag komt, controleren en enigszins beïnvloeden.

De eerste, tweede en derde verdieping zijn veranderd in expositieruimtes. Op de eerste verdieping vind je de tentoonstelling 'De molen, het symbool van Holland'. Deze bevat vitrines met gereedschap, boeken en schaven. Een film over molens in Nederland is hier ook te zien. Op de tweede verdieping gaat de tentoonstelling verder met onderwerpen als het Leidse molenaarsgilde, de molens van Leiden en de geschiedenis van De Valk. De derde verdieping vertelt je de hele geschiedenis van het malen van graan en er zijn een aantal prachtige modellen te bewonderen van verschillende soorten molens, zoals een torenmolen, een houtzaagmolen en verschillende poldermolens.

Op de begane grond is de enige bewaard gebleven stadsmolenaarswoning van Nederland grotendeels intact gelaten. Deze ademt, dankzij het nog grotendeels aanwezige originele meubilair, de sfeer van rond 1900. In de keuken zijn boven de gootsteen achttiende-eeuwse Delfts-blauwe tegeltjes te zien met onder andere afbeeldingen van kinderspelen en er staat ook een oud hout/kolen fornuis. In de woonkamer hangen vele familieportretten en afbeeldingen van molens en familiewapens. Deze getuigen van de belangstelling die de laatste molenaar had voor genealogie. Ook in de salon of groene kamer sieren voornamelijk familieportretten de wanden. Dit vertrek werd alleen gebruikt op zon- en feestdagen.

Door de voordeur naar binnen en - zónder kaartje maar met een muis(klik) - door de hele molen dwalen. Zelfs de ‘verborgen ruimtes’ in kelder en kap kunt u nu ontdekken. Beweeg de muis terwijl de linker muisknop ingedrukt blijft: de molen beweegt met u mee. Ziet u de diverse symbolen in de voorstelling? Klik er op en ontdek wat er achter schuilgaat. Een nieuwe ruimte of uitleg over wat u ziet? Veel plezier met uw ontdekkingstocht en tot ziens in de ‘echte’ molen. (NB deze 3D-tour is een prototype/studie van een ontwikkeling waarmee wij bezig zijn. Dat betekent dat de kwaliteit soms minder goed is dan we zouden willen. Nu we vanwege Covid-19 gesloten zijn, kunt u op deze wijze toch de molen bezoeken.)

Panorama view